Toussaint L’Ouverture

François-Dominique Toussaint L’Ouverture

(1743 - 1803)

Siły Toussainta przerwały łańcuch kolonialnego niewolnictwa w miejscu będącym w 1789 r. jego najsilniejszym ogniwem.

Robin Blackburn

Wolność i niepodległość Haiti zostały zdobyte w wyniku bezpośredniego działania, niezapośredniczonego przez jakiekolwiek „uznanie”, „uzgadnianie” czy „komunikację”.

Peter Hallward

François-Dominique Toussaint L’Ouverture urodził się jako niewolnik we francuskiej kolonii Saint Domingo (Haiti) na Karaibach. Jego ojciec pochodził z plemienia Arada zamieszkującego wybrzeże Dahomeju skąd został porwany, przywieziony do Saint Domingo i sprzedany hrabiemu Breda. W wieku 33 lat François-Dominique uzyskał wolność i w chwili wybuchu rewolucji antyniewolniczej był rolnikiem – dzierżawcą.

Zachwianie reżimu niewolniczego w wyniku rewolucji we Francji w 1789 r. zaowocowało pierwszymi krwawo stłumionymi powstaniami na Saint Domingo w roku 1790. Sytuacja nigdy już nie powróciła do niewolniczej normalności. W sierpniu 1793 wybuchło Wielkie Powstanie. „Ognista noc”, podczas której niewolnicy rozświetlili niebo pochodniami z latyfundiów, gdzie całe pokolenia ich przodków poświęcono na ołtarzu zysków z pracy przymusowej zainicjowała cykl rewolucyjnych wojen, które kilka lat później doprowadziły do całkowitego wyzwolenia wyspy. Pokonano kolonizatorów francuskich i hiszpańskich oraz interwencję brytyjską i zniesiono niewolnictwo. Czarni niewolnicy rzucili wyzwanie wszystkim mocarstwom ówczesnego świata… i wygrali. Tym samym zasłużyli sobie na wieczną nienawiść i pogardę tzw. cywilizowanego świata. Burżuazyjne elity Paryża, Londynu i Waszyngtonu pławiące się w retoryce wolności i republikanizmu nigdy nie wybaczyły niewolnikom z Haiti, że odważyli się potraktować te postulaty na poważnie i wcielić w życie własnymi rękami. Rewolucja haitańska zrealizowała to co rewolucja francuska tylko obiecywała, a tym samym obnażyła wszelkie klasowe i rasowe ograniczenia rewolucji burżuazyjnych, ich uwikłanie w mechanizmy nieograniczonej akumulacji i rozszerzonej reprodukcji kapitału. Rewolucja haitańska zwróciła się przeciwko logikom wyzysku, dyskryminacji rasowej i ekspansji imperialistycznej, które miały być siłami napędowymi nowoczesnego kapitalizmu. Toussaint L’Ouverture jako organizator i wódz armii rewolucyjnej odegrał ogromną rolę w jej zwycięstwie. Zapłacił za to wielką cenę, podobnie jak całe Haiti ukarane zabójczą blokadą i sankcjami przez tzw. cywilizowany świat.

29 sierpnia 1793 roku wydał deklarację w Camp Teruel, w której pisał: „Bracia i przyjaciele, jestem Toussaint Louverture, być może moje nazwisko nie jest wam znane. Postanowiłem się zemścić. Chcę zwycięstwa wolności i równości w St Domingo. Robię wszystko dla tego celu. Przyłączcie się do nas, bracia, i walczcie z nami za te wartości.”

Do roku 1800 siły Toussainta L’Ouvertura wyzwoliły całą wyspę, a w 1801 uchwalono konstytucję zrywającą raz na zawsze z wszelkimi formami niewolnictwa.

W odpowiedzi Francja, która pod rządami generała Bonaparte właśnie przywróciła niewolnictwo w koloniach wysłała na Haiti armię interwencyjną. Po kilku miesiącach starć, w maju 1802 r. Toussaint podpisał traktat pokojowy w Cap-Haitien, który gwarantował, że niewolnictwo już nigdy nie zostanie przywrócone, a następnie udał się do swojego gospodarstwa w Ennery. Po trzech tygodniach żołnierze francuscy pojmali L’Ouverture’a i jego rodzinę, a później wysłali go na okręcie do Francji. Toussaint został uwięziony na zamku Fort-de-Joux w Doubs, gdzie zmarł na zapalenie płuc.