Machno

Nestor Machno 

(1888 – 1934)

Trwająca od 1914 roku I wojna światowa pustoszyła Europę. Uczestniczące w niej państwa poświęcały coraz to nowe rzesze ludzi by na frontach osiągnąć zamierzone cele. Ówcześni anarchiści nie poparli tego konfliktu. Uważali oni, bowiem iż nie należy wspierać aparatu państwowego, który prowadząc wojnę umacnia swą pozycję. Tym, co wpłynęło na zmiany i zaktywizowanie się ruchów politycznych i narodowościowych w europie poza wojną był wybuch rewolucji lutowej w Rosji, która obaliła cara i dała wolność rzeszom więźniów politycznych na terenie całego imperium Romanowów.

Jednym z nich był Nestor Machno. Pochodzący z Hulaj – Pola, na dalekim Zaporożu. Za działalność antycarską, akty rozboju już w 1906 roku rozpoczął swą więzienną edukację. Swą działalność rozpoczął pośród ukraińskich socjaldemokratów, jako szeregowy członek organizacji. Porzucił ich jednak na rzecz awanturniczego Związku Biednych Chliborobów (Włościan), których program, był zlepkiem anarchokomunistycznych idei. W wyniku dokonywanych grabieży i aktów terroru trafił do więzienia. Tam też otrzymał poznał podstawy ideologii anarchizmu. Tam też zetknął się z opowieściami o życiu.

Po wybuchu rewolucji lutowej powrócił do rodzinnego Hulaj – Pola. Do momentu wkroczenia Niemiec na Ukrainę w 1918 roku, Machno był reprezentantem anarchistów w Związku Chłopskim i w Radzie Delegatów w Hulajpolu. Po wkroczeniu wojsk niemieckich na ziemie ukraińską rozpoczął walkę na czele niewielkiego oddziału przeciw okupantowi. Później kontynuował swą walkę przeciw Pawłowi Skoropadskiemu a po jego upadku przeciw Symonowi Petlurze, Armii Czerwonej i białogwardzistom. Na równi z działaniami wojennymi i Nestor Machno prowadził działalność organizacyjną. Stworzył na terenie Ukrainy ultraradykalne formacje zbrojne anarchistów, które zajmowały się „wywłaszczeniem obszarników” i „organizacją komun agrarnych”.

Lata 1919 – 1920, oprócz walk przeciw petlurowcom, białogwardzistom i Armii Czerwonej, były okresem dalszego kształtowania się i przemian ideologicznych Nestora Machny. Widoczny wpływ na jego działalność w sferze ideologicznej mieli członkowie Zjednoczenie Organizacji Anarchistycznych - „Nabat” (Alarm).

Po ewakuowaniu swoich wojsk generał Anton Denikin przekazał wałdzę na Krymie 4 kwietnia 1920 roku generałowi Piotrowi Wranglowi. Strona bolszewicka potrzebowała wsparcia formacji machnowskich, bowiem nie miała wystarczających sił w rejonie Półwyspu krymskiego. 2 października 1920 roku w Starobielsku podpisano bolszewicko – machnowski sojusz. Tym samym Nestor Machno wzmocnił w ostatnim ataku na siły białogwardyjskie Armię Czerwoną. Po zwycięstwie bolszewików na Krymie w listopadzie 1920 roku ogłoszono Machnę i powstańców wrogami ludu. Machno kontynuował wstrzymaną sojuszem walkę przeciw bolszewikom do lata 1921 roku. Wówczas postanowił uciec do Rumunii. Rząd rumuński potraktował Nestora Machnę i towarzyszące mu osoby przychylnie. Zezwolono mu i jego najbliższym zatrzymać się uciekinierów Bukareszcie. Nestor Machno podczas pobytu w Rumunii chciał walczyć przeciw bolszewikom na Ukrainie. Zamierzał w Rumunii stworzyć silny antykomunistyczny ośrodek i stamtąd przenieść kierować walką na Ukrainie. Rząd rumuński nie był zainteresowany wspieraniem nowego konfliktu. Nestor Machno z żoną Halną Kuźmienko i towarzyszami udał się do Polski.

Cała grupa została umieszczona w obozie dla internowanych w Strzałkowie. Podczas pobytu w obozie Nestor Machno cały czas zastanawiał się nad możliwością wzniecenia antykomunistycznej rebelii na Ukrainie. Tymczasem obawiał się, że władze polskie wydadzą go władzom radzieckiej Ukrainy. W związku z tym polecił swojej żonie nawiązanie kontaktów z przedstawicielstwem Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w celu podpisania porozumienia o powrocie Machny i jego towarzyszy na Ukrainę. Strona polska dowiedziawszy się o tym postanowiła ukarać Machnę i jego towarzyszy. 23 maja 1923 roku prokuratura Sądu Okręgowego w Warszawie sporządziła akt oskarżenia przeciw Nestorowi Machno. Proces toczący się w Warszawie wywołał protesty wśród środowisk anarchistów zarówno w kraju jak i w Europie. Sprawa zakończyła się dla Machny i jego towarzyszy pomyślnie, bowiem oddalono zarzuty. Po procesie Nestor Machno z żoną udał się do Torunia a stamtąd do Gdańska gdzie zamieszkał w Sopocie gdzie czekiści usiłowali go porwać i wywieźć do poselstwa radzieckiego w Berlinie.. Z Gdańska najprawdopodobniej przedostał się do Berlina, gdzie mieszkał nielegalnie do czasu wyjazdu do Francji, gdzie przebywał do swojej śmierci w 1934 roku.